beyazbereliler

sosyal devlet nedir? Sosyal devlet, hukuk devletinin ileri aşamasıdır. Ancak, Anayasanın 2. maddesindeki sıralama izlendiği için, önce sosyal devlet kavramı incelenecektir. Çok kısa tanımıyla sosyal devlet, toplumdaki güçsüzleri güçlüler karşısında koruyarak gerçek eşitliği, yani sosyal adaleti ve toplumsal dengeyi sağlamakla yükümlü devlettir. Sosyal devletin, hukuk devletinin ileri aşaması olması şu anlama gelmektedir: Hukuk devleti, bireylerin özgürlüğünü amaç edinen bir devlet sistemi olarak kabul edilir. Sosyal devlet ise, ekonomik, sosyal fiziksel yönden güçsüz oldukları için hak ve hürriyetleri kullanamayacak durumda olanların, özgürlüklerden yararlanmalarını, insan onuruna yakışır düzeyde yaşamalarını sağlamaktadır. Anayasanın Başlangıcında açıklanan, doğuştan onurlu bir hayat sürdürme, maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisinin kullanılmasına Devlet, sosyal adalet gereklerince imkan sağlamakla yükümlüdür. Sosyal devlet, Batı Demokrasisinin özgürlükçülüğüne eşitlikçiliği katma çabalarıyla gelişmiştir. Ondokuzuncu yüzyılın bireyci ve liberal anlayışı, insanı soyut bir varlık, felsefi bir kurgu konusu olarak ele alıyordu. İnsanın toplum içinde karşılaştığı çeşitli durumların yarattığı gereksinim ve zorlukları dikkate almayan bu anlayışa göre devlet, kişilere tanınan yapmak ya da yapmamak hakkına saygı duyacak, onu çiğnemeyecek, sadece denetlemekle yetinecektir.Böyle olunca hukuk devleti ilkesinin asli amac , egemenlik veya egemenliği kullananlara karşı klasik kişi hak ve özgürlüklerini korumak, egemenliği sınırlamak olarak belirmiştir. Hukuk devleti, bireylerin özgürlüğünü amaç edinirken, sosyal devlet, insanların ve toplumun refahını, sosyal adaleti, sosyal güvenliği amaçlamaktadır. Sosyal devlet ilkesi, sosyal adaletin, toplumsal dengenin sağlanması için devletin müdahalesini gerektirir. Ancak şunu unutmamak gerekir, sosyal devlet ve hukuk devleti ilkelerini birbirinden ayırmak mümkün değildir. Sosyal devlet aynı zamanda hukuk devleti olmalıdır. Günümüzde, sosyal güvenlik ve sosyal adalet olmaksızın kişiliğin korunmasından ve özgürlüğünden söz edilemez. Bu nedenledir ki Anayasa, devletin sosyal bir hukuk devleti olduğunu belirtmektedir. Anayasa Mahkemesi de bu düşünüşle sosyal devleti hukuk devletiyle birlikte ele almaktadır: “Sosyal devlet tanımlamasının, Anayasanın başlangıç kısmının sekizinci paragrafında açıklanan, doğuştan sahip olunan onurlu bir hayat sürdürme, maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisinin kullanılmasının, devletin sosyal adalet gereklerince olanak sağlama yükümlülüğünü anlattığı anımsanırsa, sosyal devletin hukuk devletinin ileri bir aşaması olduğu anlaşılır. Anayasa, sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler konusunda devleti öncelikle görevlendirmiştir.Sosyal devletin daha önce yap ılan kısa tanımı, hukuk devleti tanımıyla birlikte ele alınınca sosyal hukuk devletinin gerekleri açıklanmış olur. Toplumsal gereklere ve toplum yararına öncelik veren, güçsüzü güçlüye karşı koruyarak toplumsal dayanışmayı üstün düzeyde gerçekleştirip dengeyi kuran devletin, hukuk içinde kalarak ve hukuka özenle uyarak yasal düzenlemeler yapması, barış ve mutluluğu sağlaması özlenen en çağdaş görünümdür. ” Sosyal devletin tanımına baktığımızda, sosyal devletin şu özellikleri taşıması gerektiğini görüyoruz: 1. Güçsüzleri, Güçlülere Karşı Korumak Sosyal devlet anlayışını doğuran temel gelişmelerden birisi sanayi toplumuyla birlikte, ekonomik dengesizliklerin, çalışan-işveren çatışmalarının toplumsal barışı bozmasıdır. Ekonomik bakımdan güçsüz olanları korumak, sosyal devletin başta gelen görevlerinden biri olmuştur. Sosyal devlet, emek-sermaye ilişkilerini dengeli olarak düzenler, özel girişimin de güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlar. Ayrıca çalışanların insanca yaşaması için sosyal, ekonomik ve mali önlemler almakla yükümlüdür. Anayasa, özel girişim özgürlüğünü tanımış (m. 48); çalışanların hayat seviyesini yükseltmeyi, çalışanları korumayı, işsizliği önlemeyi, çalışma barışının sağlanmasını devletin görevleri arasında saymıştır (m. 49). Ayrıca Anayasanın 50. maddesine göre, kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.Küçükler ve kad ınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar, çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. 50. madde, çalışanların dinlenme hakkına sahip olduklarını da belirtmektedir. İşçilerin sendika ve grev hakları, ekonomik güçsüzüğü dengeleyici mekanizmalardır. Bu arada devlet memurları ve diğer kamu görevlilerinin, devlet gücü karşısında korunmalarının da sosyal devlet ilkesinin gereği olduğunu unutmamak gerekir. Güçsüzlük sadece ekonomik güçsüzlük olarak anlaşılmamalıdır. Yaşlıların, gençlerin, çocukların, özürlülerin, öğrencilerin ve kadınların korunması, sosyal devletin görevlerindendir. Anayasa, ailenin huzur ve refahının sağlanması, ananın ve çocuğun korunması için gerekli önlemlerin alınmasını öngörmektedir (m. 41). Devlet maddi imkanlardan yoksun öğrencileri, özürleri nedeniyle özel eğitime ihtiyacı olanları eğitmekle yükümlüdür (m. 42). Ayrıca gençleri, yaşlıları, özürlüleri, korunmaya muhtaç çocukları korumak, şehitlerin dul ve yetimlerini, malül ve gazileri insanca yaşatmak devletin görevidir (m. 61). Anayasa, herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip olduğunu hüküm altına almıştır (M. 60). Bu hak, Devlete, insanların yaşlılık, sakatlık, hastalık gibi durumlarda güvende olmalarını sağlama yükümlülüğünü getirmektedir. Tüketicilerin korunması da sosyal devlet ilkesinin bir diğer gereğidir. Anayasa, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın planlanmasını (m. 166); para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının düzenli işlemesini sağlamayı, tekelleşmeyi önlemeyi (m. 167); tüketicilerin, esnaf ve sanatkarların korunmasını (m. 172), kooperatifçiliğin gelişmesini sağlamayı (m. 171) devletin görevi olarak düzenlemiştir. 2. Sosyal Adaleti ve Toplumsal Dengeyi Sağlamak Yukarıda bahsedilen, güçsüzü korumak görevine bağlı olarak sosyal adalet ve toplumsal denge, bir başka söyleyişle gerçek eşitlik sağlanacaktır. 3. Özgürlüklerin Gerçekleşmesi İçin Maddi Olanak Sağlamak Bireylere özgürlüklerin tanınması, özgürlüklerin kullanılması için her zaman yeterli olmamaktadır. Örneğin eğitim öğrenim hakkını kullanabilmek, ekonomik güç gerektirir. Sosyal devlet, kişi hak ve hürriyetlerinin kullanılması için gereken maddi ve manevi koşulları sağlamalıdır. Anayasanın 5. maddesine göre, devlet, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan, siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmalıdır. 4. Hukuka Uygun Davranmak Sosyal devletin var olabileceği ve gelişeceği ortam hukuk devletidir. Toplumsal denge kurulurken, hukuk sınırları içinde kalınmalı, hukuka özenle uyulmalıdır. Günümüzde, gelişmiş ülkelerdeki akımın etkisiyle, ülkemizde sosyal devlet ilkesinin gerekliliği tartışılmaya başlanmıştır. Ekonomik liberalizm, devletin küçülmesi düşünceleri, kamu hizmeti anlayışını değiştirmiş, kamu hizmetlerinin bedelsizliği esasını ortadan kaldırmıştır. Bu gelişme, herşeyden önce Anayasaya aykırıdır. Anayasada Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal bir hukuk devleti olduğu açıkça yazılı olduğu sürece, sosyal devlet ilkesine aykırı kamusal işlem ve eylemde bulunulamaz. Ayrıca, gelişmiş ülkelerin sosyal güvenlik sistemini ve yaşam standardını yakalayamamış olduğumuz unutulmamalıdır. Örneğin, İngiltere’de sağlık hizmetleri ücretsizdir. İşsiz bir insana ödenen işsizlik sigortası, ülkemizde bir çok çalışandan daha iyi bir yaşam sürmeye yetmektedir. Fransa, kendi yurttaşı olmayanlara dahi kira yardımı yapmaktadır. Avrupa’daki sosyal devlet standardının çok uzağında olan Türkiye’de, Avrupa’da ileri sürülen gerekçelerle, sosyal devlet ilkesini tartışmak anlamsızdır. Sosyal devlet ilkesinin gerekliliğine ilişkin tartışmaları, Türk toplumunun ekonomik ve sosyal yapısı açısından değerlendiriniz.